تحقق معنویات؛ هدف اصلی پیشرفت و توسعه/ اقتصاد وسیله تحقق اهداف اجتماعی

خبرگزاری آنا- گروه سیاست- توسعه، پیشرفت، تجدد و مدرنیته مفاهیمی هستند که در چند قرن اخیر مبنای تقسیم کشورهای جهان به دو دسته توسعه‌یافته و در حال توسعه شده‌اند. این تقسیم‌بندی حدود قدرت کشورهای مختلف را به نمایش می‌گذارد.

نظریات مختلفی در باب توسعه‌یافتگی در طول سالیان متمادی به جوامع ارائه شده است اما در این میان توجه به افکار و نظریات امام خمینی (ره) که از متفکران و صاحبنظران بزرگ در حوزه معارف اسلامی است و از طرف دیگر بنیانگذار حکومت سیاسی و احیاگر دین در عصر جدید می‌باشد، درخور توجه است، چرا که ایشان خط بطلانی بر تمام نظریات غربی و شرقی کشیدند و مدل سومی را بر پایه دین اسلام در این باره ارائه دادند و اعلام کردند که اسلام در عصر کنونی توان اداره جامعه را با همه نیازمندی‌های جدید آن دارد و می‌تواند جامعه اسلامی را به سعادت دنیا و آخرت سوق دهد.

با این مقدمه و توجه به این نکته که بررسی و تبیین اندیشه‌های ناب امام خمینی(ره) در هر زمان می‌تواند راهگشای مسائل و مشکلات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و... کشور باشد، در ادامه بازخوانی مبانی امام در مورد توسعه و پیشرفت به بیان اهداف توسعه از منظر امام راحل می‌پردازیم.

همانگونه که قبلا اشاره شد، حضرت امام (ره) هدف اصلی پیشرفت را دستیابی به سعادت معنوی بشر می‌دانند، در عین حال در مسیر تکامل جامعه اسلامی پیشرفت اقتصادی را نیز از اهداف توسعه اسلامی قلمداد می‌کنند.

به طور کلی دیدگاه ایشان نسبت به توسعه و پیشرفت ابعاد مختلفی دارد. در همین راستا حضرت امام سه دسته هدف اساسی برای توسعه قائل هستند: اهداف اقتصادی، اهداف اجتماعی و اهداف معنوی.

دیدگاه حضرت امام در هر یک از این زمینه‌ها می‌تواند راهگشای هدفگذاری برنامه‌های توسعه کشور باشد. از جمله ایشان می‌فرمایند: «اساس کار یک جمهوری اسلامی، تأمین استقلال مملکت و آزادی ملت و مبارزه با فساد و فحشا و تنظیم و تدوین قوانین است که در همۀ زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی با توجه به معیارهای اسلامی، اصلاحات لازم را به عمل آورد که این اصلاحات با مشارکت کامل همه مردم خواهد بود و هدفش قبل از هر چیز، از بین بردن فقر و اصلاح شرایط زندگی برای اکثریت قاطع مردم ماست».

حضرت امام (ره) اهداف مختلفی برای پیشرفت و توسعه کشور قائل هستند از جمله در زمینه اهداف اقتصادی می‌فرمایند: «در خصوص صنعتی کردن مملکت، ما کاملاً با این امر موافقیم، ولی ما خواستار یک صنعت ملی و مستقل هستیم که در اقتصاد مملکت ادغام شده و همراه با کشاورزی در خدمت مردم قرار گیرد».

همچنین می‌فرمایند: «ایران اسلامی از نظر اقتصادی به صورتی رشد نماید که بازارهای جهان را از آن خود کند». و در جای دیگر چنین می‌فرمایند: «منافع حاصل از فروش منابع ارضی باید به مصرف پیشرفت‌های اقتصادی ما برسد و در این جهت ما قطعاً با جهان صنعتی در رابطه کامل خواهیم بود. ولی حق تصمیم‌گیری برای جهتی که اقتصاد ما انتخاب خواهد کرد به عهدۀ خود ما خواهد بود». یا می‌فرمایند: «باید کشاورزی... توسعه بگیرد».

با توجه به سخنان امام راحل می‌توان اهداف اقتصادی توسعه از دیدگاه ایشان را چنین برشمرد: پیشرفت اقتصادی، رشد کشاورزی، رفاه اقتصادی جامعه، رشد تولید، افزایش صادرات، صنعتی شدن و نظایر این‌ها.

با وجود اینکه امام به اهداف اقتصادی در جریان توسعه تأکید می‌کنند، اما معتقدند که اهداف اجتماعی در دستیابی به پیشرفت مهمتر از اهداف اقتصادی هستند از جمله این اهداف می‌توان به شرافت انسانی، استقلال و عزت انسانی، آزادی، سعادت و سلامت عمومی، استقلال اقتصادی، عدالت اجتماعی و محرومیت‌زدایی اشاره کرد.

حضرت امام در این باره می‌فرمایند: «دوران سازندگی، دورانی که باید از ثمرات انقلاب‌مان مردم محروم و ستمدیدۀ ایران بهره‌مند شوند، دورانی که باید شکوه نظام اسلامی را لمس کنند، دورانی که همه باید دست به دست هم بدهیم تا ریشه فقر و استضعاف را برکنیم».

حتی در این خصوص حضرت امام معتقدند که اهداف اجتماعی توسعه بر اهداف اقتصادی آن اولویت دارند. چناچه ایشان می‌فرمایند: «من مطمئنم که ملت عزیز ایران یک لحظه استقلال و عزت خود را با هزار سال زندگی در ناز و نعمت، ولی وابسته به اجانب و بیگانگان معاوضه نمی‌کند».

علاوه بر اهداف فوق، امام خمینی برای توسعه، اهداف معنوی نیز قائل هستند و در این باره علاوه بر هدف بودن معنویات، تقدم هدف اعتلای معنوی جامعه بر سایر اهداف اجتماعی و اقتصادی را مطرح می‌کنند. ایشان تفاوت اصلی توسعه با مفهوم اسلامی را با توسعه از دیدگاه مکاتب غیردینی، ابعاد و اهداف معنوی توسعه می‌دانند و در این زمینه می‌فرمایند: «هیچ یک از رژیم‌های دنیا ـ غیر از این رژیم توحیدی انبیا ـ توجهش به معنویات انسان نبوده است و در نظر نداشته است که معنویات را ترقی بدهد».

همچنین در اهمیت این هدف می‌فرمایند: «این مسلّم است که از نظر اسلامی، حل تمامی مشکلات و پیچیدگی‌ها در زندگی انسان‌ها تنها با تنظیم روابط اقتصادی به شکل اخص، حل نمی‌شود و نخواهد شد، بلکه مشکلات را در کل یک نظام اسلامی باید حل کرد و از معنویات نباید غافل بود که کلید دردهاست».

بنابراین در نگاه و اندیشه حضرت امام که برگرفته از اسلام ناب است، هدف اصلی پیشرفت و توسعه، تحقق معنویات است و اقتصاد وسیله تحقق اهداف اجتماعی و معنوی است.

انتهای پیام/۴۱۶۴/